Hướng dẫn, luật chơi chơi cờ vua cơ bản

Phương pháp chơi cờ vua.

Zigavn giới thiệu cách chơi cờ vua căn bản cho người chưa biết. Hướng dẫn cách di chuyển từng quân cờ, chỉ trong vòng 5 phút bạn có thể tham gia vào trò chơi cùng mọi người.

Tuy nhiên trước hết chúng ta hãy tìm hiểu thêm một số thông tin về cờ vua nhé!

Cờ vua đã có một lịch sử dài hơn 1500 năm, bắt đầu tại Bắc Ấn Độ và sau đó lan rộng trên toàn lục địa Châu Á.

Cờ vua đã được mang đến Châu Âu bởi Đế quốc Hồi giáo Ả Rập và đã trải qua nhiều thay đổi về luật chơi cho đến thập kỷ 1880. Cuộc thi vô địch cờ vua thế giới chính thức đầu tiên đã được tổ chức vào năm 1886.

Môn cờ vua đã trải qua một cuộc cách mạng đáng kể trong thế kỷ 20 nhờ sự phát minh của cơ sở dữ liệu và phần mềm đặc biệt dành cho cờ mua máy tính.

Cờ vua do ai phát minh?

Cờ vua là trò chơi nổi tiếng trên toàn thế giới, được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, nguồn gốc của nó vẫn chưa được xác định rõ ràng và gây ra nhiều tranh cãi. Có nhiều truyền thuyết, câu chuyện và giả thuyết khác nhau về nguồn gốc và thời điểm ra đời của cờ vua.

Dù vậy, phần lớn mọi người cho rằng không ai có thể sáng tạo ra cờ vua bởi vì môn thể thao này quá phức tạp với nhiều quy tắc và khái niệm khác nhau.

Cờ vua đã trải qua nhiều sự thay đổi cho đến khi Wilhelm Steinitz trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới đầu tiên vào năm 1886. Môn cờ vua xưa rất khác biệt so với cờ vua hiện đại: từ một môn thể thao mà quyết định được thực hiện bằng quán tính cho đến những trận đấu giữa các phần mềm cờ vua.

Ai là người chơi cờ vua giỏi nhất thế giới?

Garry Kasparov được coi là Vua cờ vĩ đại nhất mọi thời đại và là người dẫn đầu danh sách các kỳ thủ xuất sắc nhất trên toàn thế giới.

Garry Kasparov, Nga (1963)

Không có kỳ thủ nào có thể giữ vị trí số 1 và có thành tích tốt như Garry Kasparov. Ông trở thành kỳ thủ trẻ nhất vô địch thế giới vào năm 1985, khi chỉ mới 22 tuổi, và ông giữ vị trí này cho đến năm 1993, khi FIDE thành lập một tổ chức cờ riêng cho ông (PCA).

Trên danh nghĩa, Kasparov có thể coi là đã mất danh hiệu vô địch thế giới, nhưng trong cộng đồng cờ vua, ông vẫn được coi là số 1 cho đến khi ông thua Kramnik vào năm 2000.

Kasparov đã giữ vị trí số 1 suốt từ năm 1986 cho đến khi ông giải nghệ vào năm 2005. Ông đạt hệ số Elo cao nhất là 2851 và có kỷ lục 15 lần chiến thắng.

Anatoly Karpov, Nga (1951)

Karpov bắt đầu học chơi cờ từ khi mới 4 tuổi và đến khi 15 tuổi, ông đã trở thành đại kiện tướng của Liên Xô. Năm 1969, ông giành chức vô địch giải cờ vua trẻ thế giới và tiếp tục thành công cho đến năm 1974.

Karpov đã gây ngạc nhiên khi vượt qua Korchnoi và Spassky để có cơ hội thách đấu với Fischer. Sau đó, Karpov trở thành nhà vô địch thế giới và có một sự nghiệp đầy thành công.

Đã bảo vệ thành công danh hiệu này đến 9 lần. Đỉnh cao là cuộc đối đầu với Kasparov vào năm 1984, trong đó họ đã chơi 48 ván (thắng 5, thua 3, hòa 40). Cuộc so tài này đã làm cho cả hai mệt mỏi, đặc biệt là Karpov đã giảm cân 10kg chỉ trong 5 tháng.

Emanuel Lasker, Đức (1868-1941)

Lasker đã trị vững làng cờ vua trong 27 năm, là khoảng thời gian dài nhất mà một vô địch thế giới từng đạt được.

Ông là nhà lãnh đạo tiên phong trong việc biến cờ vua thành một môn thể thao chuyên nghiệp, có nghĩa là các vận động viên sẽ nhận được tiền thưởng sau mỗi trận đấu.

Wilhelm Steinitz, Áo (1836-1900)

Wilhelm Steinitz đã nắm giữ vị trí số 1 trong suốt 8 năm (1886-1894). Ông được nhắc đến không chỉ vì thành tích này mà còn vì những đóng góp quan trọng cho sự phát triển của cờ vua hiện đại.

Trong năm 1866, ông đã vượt qua Adolf Andersson để trở thành nhà vô địch thế giới và suốt 8 năm tiếp theo, ông đã thành công trong việc bảo vệ danh hiệu này trước khi thua Emanuel Lasker vào năm 1894.

Jose Capablanca, Cuba (1888-1942)

Trong thời gian từ năm 1921 đến năm 1927, Capablanca đã nắm giữ danh hiệu vô địch thế giới và được coi là một trong những kỳ thủ vĩ đại nhất trên toàn cầu. Ông đã bắt đầu học chơi cờ từ khi mới 4 tuổi và khi 13 tuổi, ông đã gần như đạt được chiến thắng trong cuộc thi vô địch cờ của Cuba.

Tại giải cờ vua San Sebastian năm 1911, Capablanca đã tạo sự ngạc nhiên khi giành 6 trận thắng, 1 trận thua và 7 trận hòa. Ông được coi là một đối thủ đáng gờm cho Emanuel Lasker, nhưng sau đó ông đã từ chối 17 điều được coi là có lợi thế cho Lasker.

Bàn cờ và quân cờ trong trò cờ vua

Bàn cờ vua

Bàn cờ vua có 8 ô dọc và 8 ô ngang, tạo thành tổng cộng 64 ô. Trên bàn cờ, có 4 ô được chia thành hai màu: đen và trắng.

Các quân chỉ di chuyển trong bài cờ vua và mỗi quân có cách di chuyển riêng. Tôi sẽ hướng dẫn sau.

Cờ vua không giống với cờ tướng, với việc sử dụng cung và sông. Trong cờ vua, vị trí của các quân cờ được xác định bằng cách sử dụng tọa độ được đánh dấu trên bàn cờ.

Quân cờ và cách di chuyển

Tốt

Trong cờ vua, quân cờ cơ bản nhất là Tốt, mỗi bên có 8 quân. Trên nước đi đầu tiên, Tốt có thể tiến về phía trước một hoặc hai ô, nhưng chỉ được tiến một ô trong các nước đi tiếp theo. Tốt chỉ có thể tấn công các quân khác nằm chéo về phía trước một ô và không thể đi lùi.

Xe

Chiếc xe trông giống như một tòa tháp cao trong một lâu đài. Nó có khả năng di chuyển ngang hoặc dọc tuỳ ý, miễn là không gặp trở ngại. Xe cũng có khả năng tấn công bất kỳ quân địch nào nằm trên đường đi của nó.

Cách ăn của quân xe cũng tương tự như cách nó di chuyển.

Mã

Biểu tượng của quân Mã trong cờ vua là hình con ngựa. Đây được coi là quân cờ phức tạp nhất trong bàn cờ. Mã di chuyển theo hình chữ ‘L’ với hai ô ngang và một ô dọc, hoặc một ô ngang và hai ô dọc. Hình chữ ‘L’ này có thể được tạo thành theo mọi hướng. Mã có khả năng nhảy qua đầu các quân cờ khác và chỉ tấn công những quân nằm trong các ô mà nó có thể nhảy tới.

Cách ăn đối thủ của nó cũng tương tự cách di chuyển.

Tượng

Quân cờ di chuyển theo đường chéo và có thể đi qua bất kỳ ô nào trừ khi bị chướng ngại. Quân cờ này có hình dáng tương tự chiếc mũ của vị giám mục trong giáo phái Thiên Chúa.

Quân Tượng có khả năng di chuyển theo các đường chéo và có thể đi tiến hoặc lùi. Tuy nhiên, quân Tượng không thể nhảy qua các quân khác trên đường đi của mình.

Hậu

Hậu là quân cờ có quyền lực nhất trên bàn cờ, nó thường được trang trí vương miện để thể hiện tính nữ tính hơn quân Vua. Hậu có khả năng di chuyển tự do theo đường ngang, đường dọc và đường chéo và có thể tấn công từ mọi hướng.

Vua

Vua chỉ được phép di chuyển một ô mỗi lượt và có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào. Quân Vua tấn công cũng theo cách tương tự. Vì Vua là quân cờ quan trọng nhất, không thể để mất nó vì nếu mất Vua, bạn sẽ thua cuộc.

Cách xếp bàn cờ vua

Sắp xếp bàn cờ sao cho ô trắng nằm ở góc dưới cùng bên phải. Cả hai bên đều có một ô trắng ở góc dưới cùng bên phải của phần bàn cờ của mình. Cách sắp xếp bàn cờ của hai bên là tương đồng nếu nhìn từ góc độ của mỗi bên.

Đặt một quân xe vào mỗi ô góc của bạn

Xếp hàng đầu tiên bằng cách đặt hai quân Xe ở hai góc bàn cờ. Quân Xe di chuyển theo hàng hoặc cột.

Với việc sử dụng bàn cờ vua kiểu mới, như việc sử dụng bộ quân cờ được thiết kế theo các nhân vật trong Civil War hoặc một bộ phim nào đó, bạn sẽ không thể nhận ra quân cờ nếu không biết biểu tượng (hoặc ký hiệu theo luật) của từng quân. Những biểu tượng này thường được in ở đáy các quân cờ. Biểu tượng của quân Xe được đại diện bởi ♜.

Đặt quân Mã cạnh quân Xe

Quân Mã có hình dáng giống con ngựa và được đặt bên cạnh Xe. Khi di chuyển, Mã đi theo một đường chữ “L” trên bàn cờ. Đầu tiên, Mã di chuyển 2 ô theo hướng bất kỳ sau đó di chuyển 1 ô theo hướng vuông góc. Hoặc Mã có thể đi 1 ô theo hướng bất kỳ rồi di chuyển 2 ô theo hướng vuông góc.

Mã chỉ di chuyển theo hàng và cột, không bao giờ di chuyển chéo. Mã có thể nhảy qua các quân cờ khác để di chuyển và là quân cờ duy nhất có quyền làm điều này. Đồng thời, đây cũng là quân cờ duy nhất không di chuyển theo một đường thẳng.

Biểu tượng của quân Mã là ♞.

Đặt quân Tượng bên cạnh quân Mã

Quân cờ Tượng có đầu tròn và đứng cạnh Mã. Tượng di chuyển theo đường chéo.

Biểu tượng của quân Mã là ♝.

Tượng ở vị trí bên trái đặt trên một ô màu đen và sẽ di chuyển trên các ô màu đen. Tượng ở vị trí bên phải đặt trên một ô màu trắng và sẽ di chuyển trên các ô màu trắng.

Đặt quân Hậu vào ô có màu trùng với nó

Nếu bạn cầm quân trắng, Hậu của bạn phải đặt ở ô trống còn lại giữa hàng đầu tiên. Nếu bạn cầm quân đen, Hậu phải đặt ở ô trống còn lại màu đen. Hậu là quân cao nhất trên bàn cờ với một chiếc vương miện sắc nhọn. Hậu có thể di chuyển ngang, dọc hoặc chéo không bị giới hạn số ô, đó là quân mạnh nhất trên bàn cờ.

Biểu tượng của quân Hậu là ♛.

Đặt quân Vua ở ô cuối cùng

Vị vua thường là quân cao nhất trên bàn cờ, được trang bị vương miện tròn và chóp hình chữ thập. Vua có thể di chuyển tự do theo mọi hướng, nhưng chỉ được phép đi qua một ô trong mỗi lần di chuyển. Nhiệm vụ của bạn là sử dụng các quân cờ còn lại để bảo vệ vua. Trò chơi kết thúc khi vua bị mất đi.

Biểu tượng của quân Vua là ♚.

Đặt các quân Tốt lên hàng thứ hai

Sau khi đã đặt các quân cờ quan trọng lên hàng đầu, tiếp tục sắp xếp các quân Tốt thấp hơn lên hàng thứ hai như một hàng rào bảo vệ. Tốt có thể di chuyển về phía trước 1 ô mỗi lượt, nhưng chúng cũng có một số nước đi đặc biệt khác.

Biểu tượng của quân Tốt là ♟.

Sau khi sắp xếp quân theo hướng dẫn, cả hai phía đã sẵn sàng để tham gia trò chơi cờ.

Luật chơi cờ vua

Bên Trắng đi trước

Bên Trắng có thể chọn bất kỳ quân cờ nào để tiến hành đợt tấn công đầu tiên, được gọi là khai cuộc. Sau khi Bên Trắng đi một nước, Bên Đen sẽ tiếp tục di chuyển một quân cờ.

Tránh tấn công ngay từ đầu. Điều quan trọng khi bắt đầu là đặt các quân cờ ở những vị trí có lợi và an toàn nhất.

Bình thường, bạn nên chỉ dành 1 đến 2 nước cho quân Tốt. Sau đó, hãy tập trung vào các quân khác mạnh hơn như Tượng, Mã, Hậu và Xe. Giai đoạn “Triển khai” (đưa quân cờ tới các ô quan trọng như vùng trung tâm) không được coi là hoàn thành nếu chưa di chuyển được tất cả quân cờ.

Sự thành công của nước đi khai cuộc của bạn phụ thuộc vào đối phương và khả năng cảm nhận trận đấu. Do đó, hãy quan sát và dự đoán ý đồ của đối phương. Cờ vua là một trò chơi tập trung vào khả năng dự đoán tình huống và đánh giá nguy cơ hơn bất kỳ trò chơi nào khác.

Đi theo lượt

Khi chơi cờ vua, bạn và đối thủ sẽ thay phiên đi, cố gắng bắt Vua và quân cờ của nhau. Bạn sẽ có lợi thế nếu có thể đe dọa Hậu hoặc Vua của đối phương và buộc đối phương vào tư thế phòng thủ. Tuy nhiên, có nhiều cách để người chơi có thể giành chiến thắng.

Quân Tốt có thể trở thành một quân cờ khác khi vượt qua hàng cuối của đối phương, trừ Vua. Thông thường, người ta thường chọn biến Tốt thành Hậu, nhưng bạn cũng có thể chọn biến thành Xe, Mã hoặc Tượng. Bằng cách này, bạn có thể thay đổi hoàn toàn tình thế của trò chơi nếu đối phương không để ý.

Trường hợp đặc biệt trong cờ vua

Một số trường hợp đặc biệt trong cờ vua mà bạn cần nắm rõ.

Phong cấp

Trong cờ vua, phong cấp là hành động thay thế một quân Tốt bằng một quân cờ khác (Hậu, Xe, Mã, Tượng) khi quân Tốt đã di chuyển đến hàng cuối phía bên đối diện của bàn cờ. Phong cấp xảy ra ngay tại ô mà quân Tốt đến và có hiệu lực ngay lập tức.

Nhập thành

Có một nước đi đặc biệt liên quan đến quân Xe và quân Vua, nước đi duy nhất mà bạn có thể di chuyển hai quân cùng một lượt. Ngoài “bắt Tốt qua đường” của quân Tốt, một nước đi đặc biệt khác trong cờ vua là nhập thành. Nhập thành là khi Xe và Vua đổi chỗ cho nhau — Vua được che chắn còn Xe được triển khai và sẵn sàng nhập cuộc. Thông thường, việc nhập thành khá hữu ích.

Bạn chỉ có thể nhập thành khi: Cả Quân vương và Xe được sử dụng nhập thành chưa bao giờ di chuyển.

Quân Vua không bị tấn công.

Giữa Vua và Xe không còn quân cờ nào khác.

Quân cờ đối phương không kiểm soát những ô nằm giữa vị trí sau nhập thành và vị trí trước nhập thành.

Trong một lượt di chuyển, bạn có thể di chuyển cả Xe và Vua của mình. Nếu bạn chọn cánh Vua, thì Vua sẽ di chuyển hai ô về bên phải và Xe sẽ được đặt ngay cạnh Vua (nghĩa là Xe di chuyển hai ô về bên trái). Nếu bạn chọn cánh Hậu, thì Vua sẽ di chuyển hai ô về bên trái và Xe sẽ được đặt ngay cạnh Vua (nghĩa là Xe di chuyển ba ô về bên phải).

Bắt tốt qua đường

Nếu bạn muốn, bạn có thể áp dụng quy tắc này. Rất nhiều người mới chơi không tuân thủ quy tắc này. Tuy nhiên, nếu bạn tò mò và muốn biết cách làm cho trò chơi cờ này trở nên pháp lý và phức tạp hơn, bạn có thể thực hiện theo cách sau đây.

Nếu bạn nhớ, quân Tốt có thể di chuyển 2 ô trong nước đi đầu tiên. Hãy giả sử bạn di chuyển quân Tốt như vậy, sau đó quân Tốt của bạn đứng cạnh Tốt của đối phương trên cùng một hàng. Trong nước tiếp theo, chỉ trong nước tiếp theo, đối phương có quyền bắt quân Tốt của bạn qua đường (en passant, tiếng Pháp nghĩa đen là “đi qua”). Thông thường, Tốt chỉ có thể tấn công chéo một ô, nhưng trong trường hợp ngoại lệ này, nó vừa có thể bắt quân Tốt ở ngang nó, vừa đi chéo một ô như bình thường.

Cần nhấn mạnh rằng nước đi này chỉ có thể được thực hiện sau khi một quân Tốt nhảy 2 ô trong bước đầu tiên. Nếu qua lượt này, bạn sẽ mất cơ hội bắt Tốt qua đường. Chỉ riêng quân Tốt mới có nước đi này, vì vậy bạn không thể bắt Hậu hoặc Tượng bằng cách bắt qua đường.

Phân định thắng – thua

Chiếu hết

Nếu Vua của bạn bị chiếu, tức là Vua của bạn đang bị tấn công bởi đối phương. Khi Vua bị chiếu, bạn phải hóa giải ngay nước chiếu trong bước tiếp theo. Có ba cách để hóa giải nước chiếu.

Di chuyển quân Vua đến một ô không bị đe dọa. Ô không bị đe dọa là vị trí mà Vua không bị chiếu.

Bắt quân đang diễn ra trận chiến.

Chặn đường chiếu bằng quân cờ khác. Cách này không có tác dụng nếu quân đang chiếu tướng là Tốt hoặc Mã.

Nếu bạn không thể ngăn chặn hoặc phá vỡ nước đi của đối thủ, vua của bạn sẽ bị bắt và ván cờ sẽ kết thúc.

Hết nước đi

Stalemate – ván cờ kết thúc với kết quả hòa. Trường hợp này xảy ra khi Vua của bạn không bị chiếu, nhưng lại không có bất kỳ ô nào an toàn để di chuyển tới.

Một vài trường hợp bị xử hòa

Nếu cả hai người chơi đồng ý rằng không ai có thể thắng hoặc không còn cách nào để thắng, họ có thể đồng ý hòa.

Nếu một thế cờ y hệt được lặp lại tại ba thời điểm khác nhau trong ván cờ, hai bên được tuyên hòa. Ví dụ, nếu hai bên tiếp tục di chuyển quân Mã đi qua đi lại trên một số ô, ván cờ đó có kết quả hòa.

Luật 50 nước đi: Nếu cả hai người chơi không di chuyển quân Tốt hoặc ăn quân trong 50 lượt liên tục, ván cờ được tuyên là hòa. Điều này giúp tránh việc kéo dài ván cờ và ngăn chặn cố ý làm cho bên kia kiệt sức.

Khi không có đủ quân: Nếu cả hai bên không có đủ quân để chiếu hết quân Vua của đối phương, ván cờ được coi là hòa. Ví dụ, một Mã và một Vua không thể chiếu hết quân Vua đơn độc của đối phương.

Trong trường hợp tất cả các quân trừ quân Vua đã bị bắt và loại khỏi ván cờ, đây là một ví dụ về trường hợp không đủ lực lượng, vì một quân Vua không thể tự mình chiếu hết hoặc thậm chí chiếu tướng của quân Vua đối phương. Kết quả của ván cờ sẽ là hòa.